روش طراحی در خاور دور و ایران

روش طراحی در خاور دور و ایران را با روش طراحی در چین و ژاپن شروع می‌کنیم. طراحان چین و ژاپن با تشریفات خاصی طراحی می‌کنند. ابزارهای مخصوص و متنوعی دارند که نسبت به جنس و شکل جسم مورد طراحی بکار گرفته می‌شوند. ابزاری که با آن چهره را طرح می‌کنند با ابزاری که‌برگ گیاهان را با آن می‌کشند متفاوت است. طراحان خاور دور هرگز طرح را تصحیح نمی‌کنند و قلم را دو بار روی یک خط نمی‌کشند. این روش، به رویه خطاطی خوشنویسان ایران شباهت دارد. خطاط، اگر روی خطی که نوشته است دست ببرد، خط او از روانی و طراوت می‌افتد.

طراحان خاور دور، برای اینکه هنگام طراحی اشتباه نکنند، سال‌ها تمرین می‌کنند، سیاه‌مشق‌های زیاد انجام می‌دهند و آن‌قدر این تمرین‌ها را ادامه می‌دهند تا مثل یک کشتی‌گیر یا شمشیرباز ماهر، همه رموز کار را یاد بگیرند. طراح پس‌ازآنکه به این مرحله از ورزیدگی و مهارت رسید، به آفریدن طرح اقدام می‌کند. هنرمندان بودایی معتقدند که طرح یا هر اثر هنری باید بدون عیب باشد. همان‌طور که انسان برای رسیدن به کمال کوشش می‌کند، مخلوق او (اثر هنری) هم باید به عالی‌ترین درجه کمال برسد. کمال زیبایی و اصالت هنر، نمایشگر کمال معنوی هنرمند است. طراحان خاور دور به جزییات توجه نمی‌کنند، فقط کلیات طبیعت را طرح می‌کنند.

سوزوکی، یکی از محققین بزرگ ژاپن، در تحلیل نقاشی‌های چین و ژاپن که با قلم‌موی نرم و آب مرکب روی کاغذ نازک و مکنده طرح می‌شود، این‌طور اظهارنظر می‌کند:

«محتوی فکری هنرمند باید در کوتاه‌ترین زمان روی کاغذ منتقل شود. در این مرحله که به آن خلاقیت اثر نام می‌دهیم، هیچ‌گونه حذف، خط‌خوردگی، تصحیح، ترمیم و یا تکرار نباید صورت گیرد. به همین دلیل از کاغذی استفاده می‌شود که نشود بیش از یک‌بار آن را خیس کرد و یا اثری بر آن گذاشت.

هنرمندی که به این مرحله از آفرینش می‌رسد، در حالت از خود بیخودی (بدیهه نگاری مطلق) قلمش را بر کاغذ می‌کشد و اثری را که در آن لحظه و در آن حالت به او الهام می‌شود را طراحی می‌کند. درواقع چنین می‌نماید که خود طراح این عمل را انجام نمی‌دهد، بلکه او وسیله‌ای است که فرمان نیروی دیگری را اجرا می‌کند. وظیفه او این است که قلم رابین انگشتان بگیرد، دستش را بلند کند و ضرباتی بر کاغذ فرود آورد. نتیجه عمل او همان اثری است که باید به وجود آید.»

در ادامه مقاله روش طراحی در خاور دور و ایران به طراحان ایرانی می‌پردازیم. طراحان و مینیاتورسازان ایرانی باکمی اختلاف به همین رویه طراحی می‌کنند. طراحان قدیم ایران شکل‌ها را خیالی نقش می‌کردند و اغلب به مصور کردن کتاب‌ها و افسانه‌های کهن می‌پرداختند. دست طراح ایرانی، به همان شیوه که در خط‌نویسی مرسوم است، با ملایمت و حرکت دورانی، قوس‌هایی رسم می‌کند و با گرداندن نوک قلم ضخامت خط را تغییر می‌دهد. این عمل را در اصطلاح خطاطی فن قلم‌گیری می‌نامند. با قلم‌گیری یا پیچاندن قلم، ضخامت خط را تغییر می‌دهند و تکرار این عمل موجب پیدایش تاریک-روشنی و حجم اجسام می‌شود.

از بررسی روش طراحی در خاور دور و ایران به این نتیجه خواهیم رسید که برخلاف طراحان خاور دور که با نهایت سرعت طرح می‌کنند، طراحان ایران با آرامی و متانت طراحی می‌کرده‌اند. اختلاف روحیه مردم این دو سرزمین، در طراحی و خطاطی آن‌ها تأثیر کاملی گذاشته است. این کیفیت را در شیوه خطاطی این دو قوم می‌توان مشاهده نمود. خطاطان خاور دور، کلمات را آزادانه و با ضربه‌های تند و محکم نقش می‌کنند (عمل آن‌ها شباهت به عمل شمشیربازی دارد)، اما خطاطان ایرانی کاغذ را روی زانو می‌گذارند و بامتانت و دقت اجزای کلمات را طرح و به هم متصل می‌کنند. به‌بیان‌دیگر خط ژاپنی خطی است آزاد، پرهیجان و متغیر و خط فارسی خطی است آرام، لغزنده و بانظم که در اثر تمرکز قوا و کنترل دست به وجود می‌آید. گردش منحنی‌ها و استفاده از لبه پهن و نازک قلم نی، تنوع و زیبایی خاصی به خط فارسی می‌دهد. شیوه طراحی مینیاتورسازان ایرانی دنباله خط فارسی است و چون طراحان ایرانی خطاطان زبردستی هم بوده‌اند، به همین دلیل فن قلم‌گیری را در طراحی هم بکار برده‌اند.

منبع: شیوه طراحی ۱      نویسنده: محسن وزیری مقدم

نقاشی ، یکی از رشته‌های اصلی هنر های تجسمی است و قدمت آن شش برابر زبان نوشتاری می‌باشد . برخی از پژوهشگران معتقدند اولین نقاشی‌های یافت‌شده در غارها حاکی از آن است که انسان‌های اولیه با کشیدن نقش حیوانات و شکارشان به نوعی خود را آمادهٔ نبرد با آن‌ها می‌کرده‌اند.

قدیمی‌ترین نقاشی‌ها در دنیا که متعلق به حدود ۳۲۰۰۰ هزار سال پیش می‌باشد، در گروته شاوه فرانسه قرار دارد. این نقاشی‌ها که با استفاده از افرای قرمز و رنگ‌دانه سیاه، حکاکی و رنگ شده‌اند، تصاویری از اسب‌ها، کرگدن‌ها، شیرها، بوفالوها و ماموت‌ها را نشان می‌دهند. این‌ها نمونه‌هایی از نقاشی در غار هستند که در اغلب نقاط دنیا وجود دارند.